देशात पेट्रोल आणि डिझेलचे दर सध्या विक्रमी पातळीवर आहेत. त्यामुळे महागाई सातत्याने वाढत आहे. इंधन दरवाढीवरून केंद्रावर चौफेर टीका होत आहे. केंद्र सरकारने पेट्रोल आणि डिझेलवरील उत्पादन शुल्कात तूर्त कपात करण्याची शक्यता फेटाळून लावली आहे. पण केंद्रीय पेट्रोलियम आणि नैसर्गिक वायू मंत्री हरदीप सिंग पुरी म्हणतात की, देशातील पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतीवर ग्राहकांना दिलासा मिळू शकतो.
पुरी यांनी गुरुवारी छत्तीसगडच्या महासमुंदमध्ये सांगितले की, केंद्र सरकार राज्यांना ग्राहकांना दिलासा देण्यासाठी पेट्रोल आणि डिझेलवरील मूल्यवर्धित कर (व्हॅट) कमी करण्याचे आवाहन करत आहे. पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमती नियंत्रणात ठेवण्याचा आमचा प्रयत्न आहे. याच कारणास्तव केंद्राने गेल्या वर्षी पेट्रोल आणि डिझेलवरील उत्पादन शुल्कात कपात केली होती. केंद्राने राज्यांनाही तसे करण्यास सांगितले होते. व्हॅट कमी झाल्यास पेट्रोल आणि डिझेलचे दर आपोआप कमी होतील.
पेट्रोल आणि डिझेलवर एकूण कर :-
दिल्लीतील पेट्रोल पंपांवर सध्या पेट्रोल 105.41 रुपये आणि डिझेल 96.67 रुपये प्रतिलिटर मिळत आहे. 1 एप्रिल रोजी दिल्लीत पेट्रोलची किरकोळ किंमत 101.81 रुपये प्रति लीटर होती. यामध्ये मूळ किंमत 53.34 रुपये होती. प्रत्येक लीटरवर 20 पैसे मालवाहतूक शुल्क आकारले जाते. म्हणजेच डीलरला हे 53.54 रुपये प्रतिलिटर मिळते. यावर केंद्र 27.90 रुपये प्रति लिटर उत्पादन शुल्क आकारते तर व्हॅट 16.54 रुपये आहे. 3.83 रुपयांचे डीलर कमिशन जोडून ही किंमत 101.81 रुपयांपर्यंत पोहोचते.
त्याचप्रमाणे 1 एप्रिल रोजी दिल्लीत पेट्रोलचा दर 93.07 रुपये प्रति लिटर होता. त्याची मूळ किंमत 54.87 रुपये होती. त्यावर प्रतिलिटर 22 पैसे मालवाहतूक शुल्क आकारले जात होते. यासह, डीलरला प्रति लिटर डिझेल 55.09 रुपये मिळतात. त्यावर 21.80 रुपये उत्पादन शुल्क आणि 13.26 रुपये व्हॅट लागू होतो. 2.58 रुपये डिझेल कमिशन आकारून ही रक्कम 93.07 रुपयांपर्यंत पोहोचते.
गेल्या वर्षीचा कट :-
गेल्या वर्षी नोव्हेंबरमध्ये केंद्राने पेट्रोल आणि डिझेलवरील उत्पादन शुल्कात कपात केली होती. त्यानंतर अनेक राज्यांनी पेट्रोल आणि डिझेलवरील व्हॅटही कमी केला. रशिया-युक्रेन युद्धामुळे 4 नोव्हेंबर ते 21 मार्च या काळात पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतीत कोणताही बदल झालेला नाही, ज्या दरम्यान आंतरराष्ट्रीय कच्च्या तेलाची किंमत प्रति बॅरल $ 139 वर पोहोचली. 2008 नंतरची ही सर्वोच्च पातळी होती. क्रिसिलच्या अहवालानुसार, या कालावधीत किमती न वाढल्यामुळे तेल विपणन कंपन्यांना 19,000 कोटी रुपयांचे नुकसान झाले आहे.
6 एप्रिलनंतर देशात पेट्रोल-डिझेलच्या दरात कोणताही बदल झालेला नाही. त्याआधी, 22 मार्च ते 6 एप्रिलपर्यंत दिल्लीत 14 हप्त्यांमध्ये पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात 10 रुपयांनी वाढ करण्यात आली होती. मात्र कच्च्या तेलाच्या किमतीत पुन्हा एकदा वाढ झाली आहे. गुरुवारी सुरुवातीच्या व्यापारात ब्रेंट क्रूड $111 प्रति बॅरलवर पोहोचले. त्यामुळे पुन्हा एकदा पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात वाढ होण्याची शक्यता आहे.
किंमत किती वाढू शकते :-
तज्ज्ञांच्या मते, कच्च्या तेलाच्या किमतीत प्रति बॅरल एक डॉलरच्या वाढीमुळे पेट्रोलच्या दरात प्रतिलिटर 50 पैशांनी वाढ झाली आहे. तेल विपणन कंपन्यांनी पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात प्रतिलिटर 10 रुपयांची वाढ केली आहे. मात्र तेल कंपन्यांचे नुकसान अद्याप भरून निघालेले नाही. त्यामुळे येत्या काही दिवसांत पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात आणखी वाढ होण्याची शक्यता आहे. सध्या कच्च्या तेलाची किंमत गेल्या वर्षीच्या नोव्हेंबरच्या तुलनेत सुमारे 30 डॉलर प्रति बॅरल जास्त आहे. म्हणजेच पेट्रोल आणि डिझेलच्या दरात आणखी पाच रुपयांनी वाढ होऊ शकते.
